Heb je al eens gehoord van Orange Wines? Deze manier van wijn maken gaat terug tot de vroegste wijngeschiedenis, maar toch is dit type wijnen maar bij een kleine groep wijnliefhebbers bekend. Dat is jammer, want er worden heel goede Orange Wines gemaakt, ook in Nederland.
Orange Wines zijn wijnen gemaakt van witte druiven, waarvan de schillen langere tijd mee hebben geweekt. Het zijn wijnen zoals ze van oudsher gemaakt werden maar waarvan in de loop der tijd veel tradities verloren en vergeten zijn geraakt. Met dank aan wijnmakers die geen trends volgen en hun wijngaarden zijn blijven verbouwen met respect voor natuur en mens is die eeuwenoude manier van wijn maken bewaard gebleven in Georgië, Slovenië en het Italiaanse Friuli.
Orange Wines worden gemaakt zoals rode wijn wordt gemaakt, maar dan met witte druiven. De most, het vers geperste druivensap, heeft lang contact met de schillen en pitten. Deze schilinweking of ‘maceratie’ kan enkele dagen, weken tot maanden duren. De schillen en pitten geven kleurstoffen af waardoor de wijn amberkleurig of zelfs oranje wordt naarmate de schilweking langer duurt. Bovendien geven ze meer aroma’s, smaakstoffen en antioxidanten af die heel anders zijn dan bij ‘gewone’ witte wijnen. De wijnen hebben daardoor meer structuur, complexiteit en tannines.
Smaken van een andere planeet
In 2011 proefde ik voor de eerste keer een Orange Wine en dacht dat de wijn geoxideerd was, maar dat was niet het geval. Het was alsof ik een nieuwe planeet in het wijnuniversum ontdekte. De kleuren, smaken en het karakter zijn compleet anders vergeleken met ‘klassieke’ wijnen. Orange Wines hebben aroma’s en smaken van gedroogd fruit, bloemen, thee of noten. De smaakeigenschappen zijn afhankelijk van het druivenras en de maceratietijd. De langere schilinweking geeft de structuur van een rode wijn waardoor ze met zwaardere gerechten kunnen combineren; het zijn ‘eetvriendelijke’ wijnen. Met hun unieke combinatie van stroeve tannines en aardse frisheid kun je ze serveren bij een grote diversiteit aan gerechten met vlees, vis of kaas.
Terug naar de oorsprong
Zowel in Georgië als in het grensgebied van Slovenië en Italië zijn deze oude stijlen van wijnmaken tijdens de Sovjet-Unie en Joegoslavië periodes grotendeels verdwenen. Veel families verbouwden hun druiven voor coöperaties en soms voor eigen gebruik. Het is vooral de Italiaanse wijnmaker Francesco ‘Josko’ Gravner uit Friuli die Orange Wines weer op de kaart heeft gezet. In de jaren tachtig en negentig maakte Gravner wijn met de meest moderne technieken en hij had internationaal veel succes. Bij een bezoek aan verschillende wijnhuizen in Californië zag hij hoe techniek het wijnmaken compleet overheerste. Hij kwam gedesillusioneerd terug in Italië en besloot op zoek te gaan naar de ambachtelijke wijze van wijnmaken van zijn voorouders.
Na verschillende experimenten met maceratie en een bezoek aan Georgië in 2000 heeft Gravner al zijn apparatuur verkocht. Sindsdien streeft hij ernaar op de meest natuurlijk mogelijke manier wijn te maken, met de pure smaak van druif en terroir. Hij zorgt voor biodiversiteit in de wijngaard en minimale interventie in de wijnkelder en dit samen zorgt voor maximale expressie van de wijn. Toegevoegde gisten ziet hij als kunstmatige inseminatie, kunstmest als drugs en filtratie als het verwijderen van de ziel van de wijn. Ook vaten van nieuw eikenhout of roestvrij staal passen niet bij zijn filosofie. Gravner gebruikt oude Sloveense foeders en Georgische Qvevris. Dit zijn grote amforen die in de grond worden ingraven. Zijn Ribolla Gialla Anfora komt pas zeven jaar na de oogst uit, een echte ‘slow wine’.
Op bezoek in Slovenië
Internationaal heeft Gravner een grote reputatie opgebouwd en navolging gekregen van tientallen wijnmakers, vooral in Slovenië. Hier wordt al wijn gemaakt sinds de tijd van de Kelten en Illyrische stammen (1000 jaar voor Christus). Dit is lang voordat de Romeinen het wijnmaken introduceerden in het huidige Frankrijk, Duitsland en Spanje. In het Sloveense Maribor staat de oudste levende wijnstok ter wereld met een leeftijd van 450 jaar!
Tijdens een bezoek aan dit prachtige wijnland, georganiseerd door The Orange Wine Club, sprak ik meerdere wijnmakers over hun werkwijze en filosofie. De meesten van hen werken niet volgens een vast recept maar meer op hun gevoel en intuïtië. Net als bij het bereiden van een vis, is dat een kwestie van ervaring en kennis en kan de timing het grote verschil in het eindresultaat betekenen. Allemaal werken ze biologisch of biodynamisch en wordt er geen kunstmest en pesticide gebruikt en ook niet geïrrigeerd. Dit zorgt voor balans, levenskracht en zelfherstellend vermogen van de bodem.
Rudolf Steiner is de grondlegger van de biodynamische landbouw waarin de bodem een levend geheel is die de vitaliteit van de plant beïnvloedt. Natuurlijke preparaten op basis van kruiden en mineralen spelen een belangrijke rol. Deze worden, rekening houdend met kosmische ritmes, sterk verdund in de wijngaard toegepast om de natuurlijke weerstand van de plant te verhogen en het bodemleven te stimuleren. De zelfvoorzienende boerderij vormt hierdoor een gesloten ecosysteem, mensen, dieren, planten, mineralen en de kosmos vormen samen één organisme.
Een ‘schone’ wijngaard (zonder pesticiden) geeft meer biodiversiteit waardoor de wijnstok dieper en breder groeit en resistenter is tegen ziekte. De wijnrank geeft hierdoor de optimale hoeveelheid druiven per wijnstok en behoudt de natuurlijke inheemse wilde gisten die zorgen voor een spontane alcoholische vergisting.
Door de wijn niet te filteren behoudt deze zijn karakter en smaakintensiteit. De tannines en het bezinksel werken als natuurlijke conserveringsmiddelen. Daarna verblijft de wijn vaak op neutrale vaten zoals oude barriques, amforen, beton of inox. Het gebruik van toegevoegd sulfiet wordt tot een minimum beperkt. Door natuurlijk evenwicht in de wijngaard en minimale interventie in de wijnkelder ontstaat maximale expressie, oftewel ‘minder is meer’. Deze traditionele methodes worden in ere hersteld en wijnmakers over de hele wereld experimenteren met deze authentieke wijnwijze. Het is mogelijk om je biodynamisch te laten certificeren door Demeter of Biodyvin maar niet iedere boer kiest hiervoor vanwege de hoge kosten en administratieve lasten.
Goede Nederlandse Orange Wines
Er zijn verschillende Nederlandse wijnmakers die Orange Wines maken, zoals Domein Hof te Dieren, Biologisch Tuinderij Land en Boschzigt, Betuws Wijndomein, Domein tussen Rug en Rijn en Wijngaard Dassemus.
Wijngaard Dassemus in Noord-Brabant maakte al in 2017 een Nederlandse Orange Wine: ‘Ceci n’est pas un orange’ van de Souvignier Gris druiven. Ze startten dit experiment in samenwerking met Simon J. Woolf, een bekende wijnjournalist met een passie voor Orange Wine. Over het voorbereidingstraject, de pluk en de fermentatie van hun eerste Orange Wine schrijft hij in zijn boek ‘The Amber Revolution’ – een aanrader voor wie meer over Orange Wine wil weten.
Dassemus is een biologisch werkend wijnbedrijf met 4 hectare en 16.000 stokken, van 13 verschillende druivensoorten, in het buurtschap Dassemus bij Chaam. Sinds 2005 werken Ron Langeveld & Monique van der Goes zonder bestrijdingsmiddelen of kunstmest en zijn zij biologisch gecertificeerd. Bemesting geschiedt met gecomposteerd planten- en gft-afval en met mest van eigen geiten en kippen. Onkruid wieden gebeurt mechanisch in plaats van met pesticiden. Stikstof wordt toegevoegd door het afmaaien van groenbemesters.
Recent proefde ik samen met het proefpanel van GoDutch! Wine de derde jaargang ‘Ceci n’est pas un orange’ die is gemaakt van 80% Souvignier Gris en 20% Muscaris. De druiven worden handmatig geplukt en de vergisting is volledig spontaan. Alleen de van nature in de wijngaard aanwezige gisten doen hun werk. De schilinweking duurt 25 dagen en de rijping gebeurt deels op eiken vat, deels in amfoor en deels in RVS. De wijn wordt niet gefilterd en er wordt een minieme hoeveelheid sulfiet toegevoegd voor de botteling. Het resultaat is een prachtige, pure amberkleurige natuurwijn. Bij het blind proeven bleek het panel unaniem enthousiast; de proefnotitie vind je hier.
Tevens proefden wij in deze proeverij de Blanc de Gris van Land en Boschzigt en in de proeverij van november zal de Orange wijn van Tussen Rug en Rijn aan bod komen. Ben je benieuwd geworden? Een overzicht van de door ons geproefde Orange wines zijn te vinden via deze link.
Graag nodig ik je uit om op ontdekkingstocht en wijnreis te gaan in het relatief nieuwe rood, wit, rosé en oranje wijnland!
