Aan energie geen gebrek bij de inmiddels 69-jarige Harrie Huijben, eigenaar van de wijngaarden St. Hubertus en St. Cunibertus op de zuidhelling van de Bornberg in Wahlwiller. Vanaf het moment dat hij uit zijn terreinwagen stapt praat hij honderduit over de lokale flora, fauna, geologie en natuurlijk het wijnmaken. Het zijn hobbies die hem al bijna 35 jaar boeien, en waarmee hij mede aan de basis heeft gestaan van de wijnbouw in Nederland.
“Ik heb altijd hobby gehad aan natuur, het landschap”, aldus Huijben aan de voet van de Bornberg. “Ik heb hier een kleine 100 schapen lopen en een aantal koeien. Vroeger wilde ik deze helling inrichten als “kalkgrasland“. Dat zijn hele bloemrijke graslanden die je normaal alleen in de bergen vindt en meestal op de zuidhelling. Op een normaal grasland staan 1 tot 5 soorten per m2, terwijl op een kalkgrasland 20-30 soorten per m2 staan. Dat betekent dat daar heel veel insecten, amfibieën, hagedissen en slangen op af komen, en die trekken dan weer roofvogels aan. Vroeger waren er in deze omgeving veel van die kalkgraslanden, maar door moderne landbouwmethoden zijn deze verdwenen en ik wil die herstellen op deze helling.” Terwijl we de heuvel oplopen naar de wijngaard, wijst Huijben terloops een aantal zeldzame planten aan: kattenkruid, wilde clematis, gevlekte scheerling en oregano.
Hoe wordt een interesse voor kalkgrasland uiteindelijk een reden voor een wijngaard, vragen wij ons af. Huijben: “Ik was destijds lid van een herensociëteit en mijn vrienden daar vonden die interesse voor natuur maar niks. Cúltuur! Dat was belangrijk! Dus ik dacht – dan zet ik er toch ook nog wat wijnstokken op, dan is het ook cultuur.” Het is een afkeer van snobistisch gedrag dat vaker in het gesprek zou terugkomen en dat ook zijn invloed op de wijn heeft.
Pionieren op wijngaard Hubertus
De zuidhelling op de Bornberg is een uitstekende locatie voor wijngaarden. Huijben bezit er twee, ieder een tiende hectare groot: de St. Hubertus en de St. Cunibertus. Het begon voor Huijben allemaal in de Hubertuswijngaard in 1984.
“Destijds ben ik te rade gegaan bij mijn buurman, de enige andere wijngaardenier in dit deel van Zuid-Limburg. Die adviseerde mij om een druif aan te planten die heel laat in het voorjaar uitloopt, want als hij vroeger uitloopt dan bevriest hij. En een druif die ook heel vroeg in het najaar rijp is, want als hij laat rijp is dan beschimmelt en verrot hij. Dus je hebt een heel kort leefseizoen voor die planten. Het advies was dan ook om te starten met de Müller Thurgau, in het Frans heet die “Rivaner”. Die heeft een heel kort rijpingsseizoen. In Duitsland was het dan ook de meest aangeplante druivensoort.”
De Hubertuswijngaard heeft ongeveer 500 stokken, verdeeld over Müller-Thurgau, Auxerrois, Pinot Gris en een klein deel Bacchus.
De Cunibertuswijngaard is in de jaren ’70 aangelegd door wijlen Laurent Savelkoul, waarna zijn zoon Leo Savelkoul het stokje overnam. Sinds een jaar heeft Huijben de wijngaard overgenomen. Ook deze wijngaard telt 500 stokken, verdeeld over Pinot Blanc (Weisburgunder), Pinot Gris (Grauburgunder of Rulander) en Pinot Noir (Spätburgunder).
Biologisch en ambachtelijk
Huijben bewerkt zijn wijngaarden zoveel mogelijk biologisch. Spuiten wordt tot een minimum beperkt, maar is nog nodig tegen meeldauw. Hij geeft de stokken geen water en bemest met de stalmest van zijn eigen eigen schapen en koeien. De grond wordt mechanisch bewerkt, maar de druiven worden met de hand geoogst en ambachtelijk gevinificeerd en gebotteld.
Helaas is wijn een lastig product en kan een oogst makkelijk vergaan. Huijben: “Dit jaar heb ik druiven die heel erg rijp zijn. Maar ik heb er helaas heel erg weinig. Alles is bevroren geweest; met IJsheiligen vroor het zo’n 5 graden. De druiven die hier nog hangen zijn vooral nabloei, die worden niet rijp. En de trossen die er waren, zijn twee weken geleden in één dag verbrand. We waren net te laat om ze te beschermen. Ik schat dat maar 20% van de druiven het heeft gered. In een goed jaar produceren we circa 1500 flessen, dit jaar zullen het er eerder 400 zijn.”
Naast de natuur is ook de geringe omvang en de niet-commerciële aard van de productie een hindernis voor het maken van wijn van constante, hoge kwaliteit, geeft Huijben toe. “Eigenlijk moet je oogsten als de balans tussen zoet en zuur in de druif ideaal is. Wij oogsten als de druiven voldoende zoet zijn, ongeacht de zuurgraad. In de loop van de winter ontstaat dan wijnsteen en dat ontzuurt de wijn. Maar dat proces is niet goed te sturen waardoor de uiteindelijke zuurgraad van de wijn ieder jaar weer een verrassing is.”
“De Müller Thurgau wordt hier gemiddeld veel rijper dan in Duitsland. Gemiddeld wordt in Duitsland een suikergehalte van 65 graden Öchsle (gÖ) gehaald. Terwijl wij 75 gÖ op het dertig-jaargemiddelde halen en de laatste jaren zelfs tegen 100 gÖ. Daar maken ze in Duitsland zoete wijn van, de Spätlese en de Auslese. Dat heb ik de laatste jaren ook gemaakt.”
Lekker
“Ik heb de smaak in de tijd erg zien veranderen. In de tijd van mijn grootouders, zeg de jaren ’40-’50, dronk met het liefst zoete, witte wijn zoals de Liebfraumilch. Nu is de mode in Nederland om rode wijnen uit zuidelijke streken zoals Frankrijk of Chili en die moeten het liefst droog zijn. En ik vind dat we daar in Nederland soms in doorslaan, want bij sommige wijnen kan ik bijna mijn gezicht niet meer rechthouden. En dat vinden ze dan lekker, dat gort- en gortdroge.”
Huijben is niet van plan om zich aan te passen aan die tijdgeest. “Ook al scoor ik er sinds de opmars van de droge, rode zuidelijke wijnen dus niet meer zo veel mee, ik maak vrijwel alleen witte wijn. Ik vind dat we hier in Nederland toch niet kunnen wedijveren met die stevige zuidelijke wijnen. Met allerlei krachten wordt het dan lekker gemaakt door er eikensnippers en dergelijke bij te doen.”
“En dan is er nog iets. Mijn Franse zwager vind het maar raar dat wij Nederlanders wijn drinken op een nuchtere maag. Wijn hoort bij eten! En als je onze wat zurige rode wijnen drinkt bij het juiste gerecht, och dan zijn die ook best lekker. En als onze witte wijn wat zurig is, en je drinkt dat bij pâte of soep, dan is dat ook best lekker.”
Wijn die werkt
Ondanks al deze uitdagingen weet Huijben mooie wijnen te maken. Zo ontvingen de wijnen van de St. Hubertus wijngaard de hoogste onderscheiding in de categorie witte wijnen tijdens de wijnkeuring van de wijngaardeniers Mergelland in 1997. En in 2001 werd zijn witte wijn geserveerd tijdens het diner van het Europarlement in Brussel.
Met zo een wijn-CV en een relatief lage productie verwachtten wij dat de flessen van St. Hubertus gretig aftrek vinden in de omgeving, maar dat blijkt niet het geval legt Huijben uit. “Ik begon als een van de eersten in Nederland om wijn te maken. Ik kreeg veel bekijks en dat was leuk. Ik gaf toen veel rondleidingen aan groepen van 20 tot 30 personen. Maar er zijn nu zo veel professionele, grote wijngaarden in Nederland die tot 1000 keer meer wijn maken dan ik. Daar kan ik niet meer tegenop. Vroeger raakte ik mijn wijn zo kwijt, maar tegenwoordig raak ik het aan de straatstenen niet kwijt. Professionals zorgen dat hun wijn ieder jaar van dezelfde smaak en kwaliteit is, terwijl bij mij zowel smaak als kwaliteit van jaar tot jaar kan verschillen naargelang wat er in de wijngaard is gebeurd en hoe de wijn zich op de fles heeft ontwikkeld.”
Het koude jaar 2019 heeft ook deze wijnen niet onberoerd gelaten.
Wij mogen op deze tropische zomerdag drie wijnen uit 2019 proeven, respectievelijk de Müller Thurgau, de Auxerrois, en de Pinot Blanc. Zonder uitgebreide proefnotities te maken, proeven we dat ze goed zijn gemaakt maar wel hoog in zuur zijn. Dat is inmiddels een bekend beeld van wijnen uit 2019. Het koude jaar heeft ook deze wijnen niet onberoerd gelaten. Voor mensen die de wijn te zuur vinden heeft Huijben nog een tip die verraadt hoe hij in het leven staat: “Ook als je de wijn niet lekker vindt, hij werkt wel!” Waarvan akte.
Meer informatie
- Meer informatie over de wijnen en wijngaarden is te vinden op de website https://www.wijngaardwahlwiller.nl/.
- De wijngaarden St. Hubertus en St. Cunibertus liggen aan het wandelpad Route Des Vins Wahlwiller-Eys, 10 km.
